Als je ouders uit elkaar gaan, is dat niet leuk. Je leven staat op zijn kop en alles is anders dan voor de scheiding. Meestal vergeet je het moment waarop je hoorde dat je ouders gingen scheiden nooit meer. 

De kinderen en jongeren in het volgende filmpje weten het ook nog precies:

Ieder kind gaat op zijn of haar eigen manier met een scheiding om. Maar sommige gevoelens en gedachten en manieren van reageren, komen bij veel kinderen voor. Heel vaak weet je niet eens wat je voelt of denkt. Je weet alleen dat het niet fijn is. Heb jij dat ook?

Je zult ook heus niet de hele tijd verdrietig zijn. Het verdriet is er en dan is het weer weg; je kunt plotseling heel verdrietig zijn en even later ren je al weer vrolijk naar buiten om met vriendjes of vriendinnetjes te gaan spelen. Je neemt in kleine stukjes afscheid van het ‘gezin met twee ouders in één huis’ waarin je opgroeide.

Na een tijdje kun je er vaak wel goed aan wennen dat je ouders niet (meer) samen zijn. En kun je gewoon een gelukkig leven hebben. Maar de scheiding zal altijd bij jou horen, bij jouw leven.

Boos
Je kunt boos zijn op je ouders omdat ze uit elkaar zijn gegaan of vooral boos op de ouder die wil gaan scheiden. Je kunt je ook boos voelen als je ouders veel ruzie maken. Dit is heel logisch en gewoon! 

Verdrietig
Je kunt je verdrietig voelen. Van het ene op het andere moment kan je in huilen uitbarsten. Maar soms zit verdriet ook van binnen. Anderen zien of merken het niet aan je.
Als je afscheid moet nemen van je vader of moeder, kun je je ook heel verdrietig voelen. 

Baukje (12) heeft dat als ze bij haar vader weggaat:

Missen
Als je bij je vader bent, kun je je moeder heel erg missen. Of een beetje. En als je bij je moeder bent, mis je misschien je vader heel erg. Of een beetje. 
Je kunt ook het gezin missen zoals het was. Het missen wordt vaak na verloop van tijd wel minder. Maar op bepaalde momenten blijft het gevoel van missen terugkomen. 

Net zoals Jesse (14):



Het missen wordt vaak na verloop van tijd wel minder. Maar op bepaalde momenten blijft het gevoel van missen terugkomen. 

Op verjaardagen bij voorbeeld, dat heeft Daniëlle (13) ook:

In de steek gelaten
Je kunt je in de steek gelaten voelen door de ouder die het huis uit is gegaan. Het is heel gewoon als je dat voelt.

Onveilig
Er verandert veel als je ouders scheiden. Niet alleen in het eerste jaar maar ook daarna. Een van je ouders gaat ergens anders wonen. Misschien ga je zelf ook wel verhuizen. En naar een andere school. Misschien heb je weinig contact meer met een helft van de familie. Misschien hebben jullie veel minder geld te besteden dan voor de scheiding. Allemaal grote veranderingen die een heel onveilig gevoel kunnen geven!

Verscheurd tussen je ouders
Als je vader verdrietig is en je troost hem, dan kan je bang zijn dat je moeder dat eigenlijk niet goed vindt. Alsof je je moeder hiermee eigenlijk een beetje in de steek laat. Dit gevoel kan je natuurlijk omgekeerd ook hebben als je je moeder troost. Dit is heel logisch!

Je kunt je ook verscheurd voelen als je ouders onaardig over elkaar praten. In jou zit een stuk van allebei je ouders. En als de ene ouder iets onaardigs zegt over jouw andere ouder, dan voelt dat een beetje alsof ze het over jou zeggen. En dat is een naar gevoel, Dat gevoel heet met een moeilijk woord: loyaliteitsconflict.

Pien is veertien. Haar ouders scheidden toen ze tien was. Ook zij kent dat gevoel:

Bang 
Je kunt bang zijn dat als papa het huis uit gaat, mama ook weg zal gaan. Of dat er iets ergs met een van je ouders gebeurt. Of voor alle veranderingen die misschien nog gaan komen. Veel Jonge Helden kennen het gevoel van bang zijn. 

Alleen
Je kunt je soms alleen voelen. Bijvoorbeeld omdat de ouder bij wie je het meeste woont het nu veel drukker heeft. Dit is heel vervelend maar wel normaal!

Moe
Het is niet zomaar wat, wat je meemaakt. En dat kost heel veel energie. Veel meer dan een voetbal wedstrijdje spelen of een stuk fietsen. Het is dus heel gewoon als je vaker moe bent, dan voordat je ouders gingen scheiden. 

Bezorgd om je ouders 
Je kunt je zorgen gaan maken over je ouders. Je vraagt je bijvoorbeeld af of je moeder wel alleen voor jullie kan zorgen. En je vraagt je misschien af of je vader wel voor zichzelf kan koken of de was kan doen. 

Opgelucht
Soms vind je het misschien fijn dat de ruzies over zijn of minder vaak voorkomen. Dit is heel helemaal niet raar!

Sterre was ook blij dat er geen ruzies meer waren:

Schamen 
Op school durf je misschien niet over de scheiding te praten. Je wilt misschien niet zielig gevonden worden of raar. Misschien schaam je je ook omdat er thuis bijvoorbeeld minder geld uitgegeven kan worden dan eerst. Dat hebben heel veel Jonge Helden! 

Hoop 
Je kunt hopen dat het weer goed komt tussen je ouders. Veel kinderen hebben dat! Zelfs als hun ouders al heel lang uit elkaar zijn. Of als ze alweer een nieuwe vriend of vriendin hebben, en misschien wel kinderen met hun nieuwe vriend of vriendin. Je doet soms ook je best je ouders op de een of andere manier weer bij elkaar te brengen. 

In het volgende filmpje zie je ook dat veel kinderen en tieners de wens hebben dat het weer goed komt:

  

 

Herken je een of meer van deze dingen die je kunt voelen? Maak je je er zorgen over? Of wil je er een vraag over stellen? Stuur dan een mail naar Emma. Zij weet heel veel van Jonge Helden en zij stuurt je dan per mail een antwoord terug. Klik hier om een vraag te stellen aan Emma.

De scheiding is mijn schuld
Misschien denk je dit omdat je toevallig ooit eens vervelend bent geweest of omdat je niet wilde meehelpen thuis. Of omdat je iets hebt gezegd. Dat gevoel hebben heel veel kinderen. Dit klopt gelukkig nooit! Ouders scheiden omdat ze samen problemen hebben die ze niet meer kunnen oplossen. Nooit omdat hun kind vervelend was of iets stouts heeft gedaan. Of iets heeft gezegd. Echt NOOIT! 

Danielle is dertien en haar ouders scheidden toen ze acht was. Zij heeft heel lang gedacht dat het haar schuld was dat haar ouders gingen scheiden:

Misschien gaat de ander nu ook wel weg
Veel Jonge Helden denken dat hun andere ouder nu ook weg kan gaan en dat je dan alleen bent. Maar dat zullen je ouders nooit laten gebeuren. Zij zijn en blijven je ouders en willen voor jou zorgen. Ze zullen je nooit in de steek laten!

Ik kan ze weer samenbrengen
Misschien heb jij ook het idee dat je iets kunnen doen of denken, waardoor jouw ouders weer bij elkaar komen. Jammer genoeg kan dat niet. Als ouders gescheiden zijn, houden ze niet genoeg van elkaar om weer bij elkaar te komen. Wat je ook doet.

Misschien houden papa en mama na een tijdje ook niet meer van mij
Je ouders zijn gescheiden omdat ze niet genoeg meer van elkaar hielden. Dan kun je denken dat de liefde tussen ouders en kinderen ook zomaar over kan gaan. Maar dat is niet zo. De liefde van ouders voor kinderen houdt nooit op. Het is een ander soort liefde!

Ik moet kiezen tussen papa en mama
Jammer genoeg kunnen veel ouders die gescheiden zijn, niet goed met elkaar opschieten. Ze vinden elkaar niet meer zo aardig. En soms laten ze dat aan hun kinderen merken ook. Dat is heel vervelend, want dan kan jij denken dat jij moet kiezen voor of mama of papa. Maar dat hoeft en kan helemaal niet!

Mijn leven wordt nooit meer leuk
Het is lang niet altijd leuk om gescheiden ouders te hebben. Maar je kunt er meestal gelukkig wel aan wennen. En dan wordt je leven gewoon weer leuk.

Het verdriet over het feit dat je ouders niet meer bij elkaar zijn, kan na jaren nog groot zijn. Ook Daniëlle (13) wiens ouders scheidden toen ze 8 was, kent dit gevoel: 

 
 

Denk ook maar aan alle dingen die wel leuk zijn in je leven! 
Ook Daniëlle (13) heeft het moeilijk gehad met de scheiding van haar ouders. En soms heeft ze er nog last van. 

Maar ze heeft een belangrijke tip:

Ik moet mijn verdriet verbergen

Sommige Jonge Helden denken dat zij hun verdriet moeten verbergen voor hun ouders. Bijvoorbeeld omdat hun ouders het al moeilijk genoeg hebben. Maar je hoeft je verdriet niet te verbergen. Kijk eens bij tips of er misschien een goede tip voor jou bij staat om hiermee om te gaan.

Daniëlle heeft ook heel lang haar verdriet verborgen voor haar ouders:

Pien (14) heeft een belangrijke tip:

Toen Caroline (nu 15) zou oud was als jij, schreef zij graag dingen op. Dat gaat bij haar makkelijker dan praten:

Maak je je zorgen?
Herken je een of meer van deze dingen die je kunt denken en maak jij je er zorgen over? Of wil je er een vraag over stellen? Dan kan Emma je misschien helpen, zij weet heel veel van Jonge Helden. Stel haar hier je vraag en zij stuurt je dan per mail een antwoord terug.

Ruzie
Je kunt sneller boos worden en bijvoorbeeld meer ruzie zoeken met broertjes, zusjes of vrienden en vriendinnen. Dat is heel lastig maar komt vaak voor bij Jonge Helden! Het geeft niet, als je het maar weer goed maakt.

Moeilijk doen
Je wilt niet dat je ouders scheiden en gaat daardoor vaker moeilijk doen tegen je ouders of tegen andere mensen in je omgeving. Je gaat je een beetje tegen anderen afzetten. Meestal gaat dan na een tijdje wel weer over. Het is helemaal niet raar als je dat hebt!

Je kunt je minder goed concentreren
Op school moet je misschien vaak aan andere dingen denken dan je schoolwerk. Goed opletten kost je meer moeite. Heel veel Jonge Helden hebben dat!

Zorgen maken over je ouders of je broers of zussen
je kunt je zorgen maken over je ouders; gaat het wel goed met ze? Of je kun je het verdriet van je broers en zussen erg aantrekken.

Ook Daniëlle(13) had dat:

Je wordt drukker of juist stiller dan eerst
Dat is heel gewoon!

Je haalt minder goede cijfers op school
Meestal wordt dit na een tijdje vanzelf weer beter. Dat is heel gewoon als je zoveel meemaakt als jij!

Zelfstandiger
Misschien merk jij ook dat je veel meer dingen zelf doet dan voor de scheiding. De ontbijttafel dekken. Of brood smeren voor het hele gezin bijvoorbeeld. Je klaar maken voor je sport en er zelf  op tijd heengaan. Dat hebben veel Jonge Helden!

Terugtrekken
Je voelt je soms ‘anders’ dan anderen en sneller buitengesloten van bijvoorbeeld vrienden of vriendinnen. Soms ga je je dan terugtrekken uit de groep. Je speelt na schooltijd misschien minder met leeftijdgenoten. Heb jij dat wel eens? 

Maak je je zorgen?
Herken je een of meer van deze dingen? Maak je je er zorgen over? Of wil je er een vraag over stellen? Stuur dan een mail naar Emma. Zij weet heel veel van Jonge Helden en zij stuurt je dan per mail een antwoord terug. Klik hier om een vraag te stellen aan Emma.

Het ouderschapsplan 
Als je ouders gaan scheiden moeten ze in een ouderschapsplan afspraken maken over waar jij gaat wonen, hoe vaak jij je ouders ziet, wie er verantwoordelijk is voor jou (het ouderlijk gezag heet dat) en hoeveel alimentatie er aan wie betaald wordt. Alimentatie is geld dat je vader of moeder krijgt om voor jou te kunnen zorgen, bijvoorbeeld voor je eten en schoolspullen. Bij het maken van deze afspraken moeten je ouders kijken naar wat voor jou het beste is. Meestal maken ouders deze afspraken samen, soms komen ze er niet uit. Dan beslist de kinderrechter. De kinderrechter vindt jouw mening belangrijk! 

Je rechten als je 10 of 11 jaar oud bent
Als je 10 of 11 jaar bent, dan moeten jouw ouders luisteren naar jouw mening, maar uiteindelijk beslissen zij het ouderschapsplan. Als je ouders er niet uitkomen, dan beslist de kinderrechter wat goed voor jou is.
Je kan ook vragen of de rechter rekening wil houden met wat jij wilt. Je kunt de rechter dan een brief schrijven. De rechter beslist wat hij of zij denkt dat voor jou het beste is. Daarbij houdt de rechter rekening met wat jij wil en vindt.
Wil je de rechter een brief sturen? Dan kan de website www.ouders-uit-elkaar.nl je daar bij helpen (klik op je leeftijd en dan op 'hoorrecht'). Als je meer hulp wilt bij het schrijven van zo’n brief, dan kan je terecht bij de kinderrechtswinkel. De mensen van de kinderrechtswinkel kunnen zelfs met je mee naar de kinderrechter, als jij dat wilt. 

Je rechten als je 12 jaar bent
Als je 12 jaar bent, dan moeten jouw ouders luisteren naar jouw mening, maar uiteindelijk beslissen zij waar je gaat wonen. Als je ouders er niet uitkomen, dan beslist de kinderrechter wat goed voor jou is. De kinderrechter vindt jouw mening belangrijk en zal vragen wat jij het liefste wilt. Het praten met de kinderrechter is niet verplicht, maar het mag wel. Je kunt de kinderrechter ook een brief schrijven, waarin je vertelt wat jij graag wilt of wat jij belangrijk vindt. 
Wil je de rechter een brief sturen? Dan kan de website www.ouders-uit-elkaar.nl je daar bij helpen (klik op je leeftijd en dan op 'hoorrecht'). Als je meer hulp wilt bij het schrijven van zo’n brief, dan kan je terecht bij de kinderrechtswinkel. De mensen van de kinderrechtswinkel kunnen zelfs met je mee naar de kinderrechter, als jij dat wilt. 

Links:
www.kinderrechtswinkel.nl
www.ouders-uit-elkaar.nl
www.rechtvoorjou.nl
www.rvdkjongeren.nl

Afspraken kunnen veranderen
Toen je ouders gingen scheiden hebben ze in een ouderschapsplan afspraken gemaakt over waar jij woont, hoe vaak je je ouders ziet, wie er verantwoordelijk is voor jou (het ouderlijk gezag) en hoeveel alimentatie er aan wie betaald wordt. Alimentatie is geld dat je vader of moeder krijgt om voor jou te kunnen zorgen. Bijvoorbeeld voor je eten en schoolspullen. Bij het maken van deze afspraken is gekeken naar wat voor jou het beste is. Het kan dat er in de tussentijd dingen veranderen, en dat de afspraken niet meer het beste voor jou zijn. Dan kunnen afspraken veranderen. Meestal maken ouders deze afspraken samen, soms komen ze er niet uit. Dan beslist de kinderrechter. De kinderrechter vindt jouw mening belangrijk!

Jouw recht om gemaakte afspraken te veranderen als je 10 of 11 jaar oud bent
Wil je afspraken die al gemaakt zijn over jou veranderen? Je kunt natuurlijk het beste eerst met je ouders daarover praten. Als dat niet goed lukt, kun je ook vragen of een familielid of een goede vriend(in) van je ouders je helpt. Als dat niet werkt, dan kun je een brief schrijven aan de rechter. Die beslist dan wat goed voor jou is. De kinderrechter vindt jouw mening belangrijk. 
Wil je de rechter een brief sturen? Dan kan de website www.ouders-uit-elkaar.nl je daar bij helpen (klik op je leeftijd en dan op 'hoorrecht'). Als je meer hulp wilt bij het schrijven van zo’n brief, dan kan je terecht bij de kinderrechtswinkel. De mensen van de kinderrechtswinkel kunnen zelfs met je mee naar de kinderrechter, als jij dat wilt. 

Jouw recht om gemaakte afspraken te veranderen als je 12 jaar bent
Als je wilt dat er dingen veranderen, kun je natuurlijk het beste met je ouders daarover praten. Als je 12 jaar of ouder bent, dan moeten jouw ouders luisteren naar jouw mening, maar uiteindelijk beslissen zij wat zij voor jou het beste vinden. Als je het idee hebt dat je ouders niet naar jouw wensen hebben geluisterd, kun je ook vragen of een familielid of een goede vriend(in) van je ouders je helpt om het met ze te bespreken. Als dat ook niet werkt, dan kun je een brief schrijven aan de kinderrechter. Die beslist dan wat goed voor jou is. De kinderrechter vindt jouw mening belangrijk en zal vragen wat jij het liefste wilt. Het praten met de kinderrechter is niet verplicht, maar het mag wel. Je kunt de kinderrechter ook een brief schrijven, waarin je vertelt wat jij graag wilt of wat jij belangrijk vindt.
Wil je de rechter een brief sturen? Dan kan de website www.ouders-uit-elkaar.nl je daar bij helpen (klik op je leeftijd en dan op 'hoorrecht'). Als je meer hulp wilt bij het schrijven van zo’n brief, dan kan je terecht bij de kinderrechtswinkel. De mensen van de kinderrechtswinkel kunnen zelfs met je mee naar de kinderrechter, als jij dat wilt. 

Links:
www.kinderrechtswinkel.nl
www.ouders-uit-elkaar.nl
www.rechtvoorjou.nl
www.rvdkjongeren.nl

Voor veel kinderen is het vreemd als hun ouders zich verliefd gaan gedragen en/of gaan daten. Als zo’n verliefdheid een relatie wordt is dat vaak erg wennen. Helemaal als je vader of moeder ook gaat samenwonen. 

Een stiefgezin kan leuk zijn maar het kan ook moeilijk zijn. Als jouw ouders nieuwe gezinnen gaan stichten kun je ook te maken krijgen met stiefbroers en stiefzussen. 

Toen Jesse zijn stiefvader voor het eerst ontmoette was dat oke. Het was raar om hem in huis te hebben, maar nu voelt het best normaal.

 

 

Hier vind je informatie over stiefgezinnen: over hoe dat kan zijn (hoe je je kunt voelen, wat je kunt denken, waarmee kun je allemaal te maken kunt krijgen). Je vindt ook tips en dingen die je beter niet kunt doen, veelgestelde vragen en boekentips. En als je een persoonlijk advies wilt over jouw stiefgezin, dan kun je Emma mailen voor online advies.

Verdriet
Ook al heb je een nieuw gezin en kan het leuk zijn, het blijft meestal verdrietig dat je ouders niet meer samen zijn. Dat is heel normaal en dat mag ook! Na een tijdje kun je meestal goed wennen aan het nieuwe, samengestelde gezin. Je verdriet over jouw gezin zoals het ooit was, zal waarschijnlijk nooit helemaal verdwijnen. Maar een nieuw gezin brengt vaak ook weer goeie dingen met zich mee.

Sterre moest erg wennen aan haar stiefmoeder en aan het feit dat haar vader een nieuwe vriendin had. Ze kan het gelukkig goed vinden met haar stiefzus.

 
 

Schaamte
Je kunt je flink schamen als je ouders verliefd doen naar die nieuwe persoon die niet je vader of moeder is. Elkaar kussen waar jij bij bent bijvoorbeeld. Dat je dat voelt is heel normaal. Het kan goed zijn om je ouder en de nieuwe partner te vertellen wat jij dan voelt als ze dat doen. Misschien kunnen ze er dan een beetje rekening mee houden.

Schuldig
Soms kan het lastig zijn om plezier te hebben met het stiefgezin. Bijvoorbeeld omdat jij je schuldig voelt naar je andere ouder en denkt die op dat moment misschien wel alleen is of zich niet goed voelt. Dat gevoel is heel gewoon. Probeer te bedenken dat je andere ouder niets liever wil dan dat het goed gaat met jou. Dat jij plezier kunt hebben. Ook al is hij of zij zelf verdrietig.

Ik moet mijn vader/moeder delen
Misschien zijn je ouders al lang of juist pas kort uit elkaar, maar waarschijnlijk heb een tijdje met één van je ouders en je broers/zussen alleen gewoond. Je hoefde de aandacht van je vader of moeder niet te delen met een nieuwe partner van je ouder. Daar kan verandering in komen als je vader of moeder een nieuwe relatie krijgt. Je vader of moeder wil ook tijd doorbrengen met die nieuwe partner en heeft minder tijd voor jou. Dat is vaak jammer en dat kan ook best moeilijk zijn. 

Sterre vindt het jammer dat het nooit meer voorkomt dat ze alleen met haar vader iets doen. Ze zijn altijd met het hele stiefgezin.


 

Mijn ouders komen nu echt niet meer bij elkaar
Bijna alle kinderen met gescheiden ouders hopen dat hun ouders toch nog bij elkaar komen. Ook al weten ze dat het niet gebeurt, ze hopen het toch! Zelfs als ze al veel ouder zijn, hebben ze diep van binnen nog die hoop. Dat is heel erg normaal. Als een van jouw ouders opnieuw verliefd wordt, kan je daar erg verdrietig van worden. Ineens realiseer jij je weer dat jouw vader en moeder echt niet meer bij elkaar komen. Dat kan een heel rot gevoel geven. Praat er over met iemand die je vertrouwt, dat helpt!

Mijn ouder zonder partner is zielig
Veel kinderen vinden het zielig voor de ouder die overblijft zonder (stief)gezin. Zij zijn bang om hun vader of moeder verdrietig te maken als ze vertellen over hun stiefgezin of over de nieuwe vriend(in) van hun vader of moeder. Ze willen daarom niet altijd vertellen dat ze het leuk hebben. Herken je dat? Het is heel normaal dat jij je vader of moeder niet verdrietig wilt maken, maar het is ook goed om er met allebei je ouders over te praten. Het is fijn om aan je vader en moeder te vertellen wat er in je leven speelt en daar horen de leuke en niet leuke kanten van het stiefgezin ook bij. Als je bang bent om je ouders verdrietig te maken door wat je ze vertelt, zeg dat dan eens tegen hem of haar. Je zult zien dat het helpt als je dat zegt.

Hij/Zij is mijn vader/moeder niet!
Als een van je ouders een nieuwe partner krijgt en daarmee gaat samenwonen, verandert er veel. De nieuwe partner bepaalt ineens ook mede de regels en bemoeit zich misschien ook wel met jou. Veel kinderen hebben er veel moeite mee als een stiefouder ze 'opvoedt'. Herken je dat? Praat erover met je ouder zijn of haar partner. Samen kom je er vaak wel uit.

Pien legt uit wat er voor haar anders is als haar moeder boos op haar wordt en als haar stiefvader boos op haar wordt.

 

Verhuizen
Als een ouder gaat samenwonen met een nieuwe partner, gaan jullie misschien wel verhuizen. Diegene kan bij jullie intrekken, of jullie trekken bij diegene in. Of misschien verhuizen jullie met z’n allen naar een heel nieuw huis. Misschien moet je naar een andere school, maar misschien ook wel niet. Misschien krijg je een nieuwe kamer of een groter huis. Dit soort grote veranderingen is heel ingrijpend. Ze kunnen veel invloed hebben op hoe je je voelt. 

Stiefbroers/zussen
Misschien heeft de nieuwe partner van jouw vader of moeder ook wel kinderen. Die kinderen kunnen bij jullie in huis komen wonen, of je ziet ze in het weekend als ze op bezoek komen. Het is ineens drukker in huis, want er wonen meer mensen. Aan samenwonen met nieuwe mensen moet je wennen. Iedereen heeft zijn eigen maniertjes en gewoontes. Je moet je aan elkaar aanpassen en dat gaat niet zo een, twee, drie. Jullie zullen vast een keer ruzie krijgen, maar dat zal minder worden en het kan ook leuk zijn om met nieuwe mensen te wonen. Misschien krijg je een oudere stiefzus met wie je kan gaan winkelen, of vind je het leuk om je kleine stiefbroertje te spelen, of heeft je stiefbroer leuke vrienden met wie jij het ook goed kunt vinden? Het kan ook zijn dat je dat helemaal niet leuk vindt. Dat hoort er ook bij. Het heeft tijd nodig om aan elkaar te wennen.

Nieuwe regels in huis
Als jullie gaan samenwonen met nieuwe mensen gelden er waarschijnlijk nieuwe regels in huis. Elk gezin kent zijn eigen regels. Misschien mochten jouw stiefbroer of stiefzus zo lang computeren als ze wilden en mocht jij 2 uur per dag. Of misschien mocht jij overdag tv kijken, maar je stiefbroer of stiefzus niet. Jullie kunnen met elkaar nieuwe afspraken en regels maken. Sommige regels zullen voor jullie allemaal gelden en andere regels alleen voor jou en niet voor je stiefbroers of zussen, of andersom. Het kan ook zijn dat er in het (stief)gezin bij je moeder weer andere regels gelden dan in het (stief)gezin bij je vader. Dat kan behoorlijk verwarrend zijn!

Er komt een baby
Als een van je ouders een nieuwe relatie heeft, gebeurt het soms dat zij samen een kindje willen. Dat wil niet zeggen dat ze niet genoeg hebben aan jou. Elk kind is heel erg speciaal voor een vader en moeder. Jij blijft even bijzonder en belangrijk voor jouw vader of moeder. 
De meeste kinderen vinden het eerst een raar idee als er een baby komt, maar vaak vinden ze het na een tijdje ook een leuk idee dat ze een broertje of zusje krijgen!
Was je altijd de jongste thuis, dan ben je dat niet meer als er een baby komt. Dat kan soms best jammer zijn. Vertel het aan je ouders als je dat jammer vindt. Je wordt ineens de grote broer of zus van het babietje. Dat kan ook heel leuk zijn!

Doe leuke dingen met je ouder        

Zorg dat je af en toe qualitytime met je vader of moeder alleen hebt. Zodat jullie met z’n tweeën zijn en tijd voor elkaar hebben.

Doe leuke dingen met je stiefouder 

Als je een stiefvader of stiefmoeder krijgt, is dat misschien wennen, maar het is vaak ook leuk. Wie weet kan jouw stiefvader heel goed voetballen of kan hij goed koken. Jij kan van hem leren en jullie kunnen leuke dingen doen. Of misschien kan jouw stiefmoeder wel goed muziek maken en kan zij jou leren om muziek te maken! 

Caroline vertelt over het ontmoeten van haar stiefouders. Ze keek zelfs naar de weekend uit waarin ze haar stiefmoeder zou zien.

 
 

Een ritueel voor jullie nieuwe huis   

Als jullie met het nieuwe gezin gaan samenwonen kun je dat op een speciale manier starten. Je kunt bijvoorbeeld feestelijk iedereen een nieuwe sleutel geven of een welkomstdiner hebben met alle leden van het nieuwe gezin.

Maak een tekening van jouw gezin  

Stiefgezinnen kunnen soms best ingewikkeld zijn. Er zijn ineens stiefzussen of stiefbroers, maar ook hun opa’s of oma’s, ooms en tantes, jouw opa’s en oma’s. Soms raak je helemaal de kluts kwijt. Wie is nou wie? Je kunt dan een tekening maken met alle mensen die voor jou belangrijk zijn uit jouw familie en stiefgezin.

Neem de tijd om elkaar te leren kennen     

Jij kent jouw broers en zussen en je ouders al je hele leven. Stiefbroers/zussen of stiefouders moet je leren kennen. Het duurt een tijd voordat je elkaar echt goed kent. Meestal gaat dat vanzelf, maar het duurt wel een tijdje. Jullie kunnen elkaar bijvoorbeeld interviewen om elkaar beter te leren kennen, of een spel spelen waarbij je de andere gezinsleden vragen stelt. 

Daniëlle vertelt dat, hoewel een scheiding niet leuk is, ze wel veel voordelen ziet, zoals dat ze veel nieuwe mensen heeft leren kennen.

 
 

Praat met elkaar       

Praat met alle leden van het gezin over wat jullie fijn en goed vonden in jullie eerste gezin. Wat vond je fijn van hoe het vroeger was? Wat wil je dat zo blijft en misschien wil je ook wel dingen veranderen. Samen kunnen jullie praten over hoe jullie willen dat het in het nieuwe gezin is.

Praten!           

Vertel het aan je ouders als je verdrietig of boos bent! Misschien ben je bang dat je vader of moeder meer van de nieuwe persoon houdt dan van jou, of dat je straks je eigen kamer kwijt raakt? Probeer er met je ouders over te praten. Ouders houden het allermeest van hun eigen kinderen, dat blijft altijd!

Vertel het op school  

Vertel op school dat jullie een nieuw gezin zijn. Het is fijn als in ieder geval je mentor weet hoe het bij jou thuis is.

Vraag het       

Er gebeuren allemaal nieuwe dingen als je met een stiefgezin te maken krijgt. Wil je weten of jouw vader of moeder verliefd is? Of wil je weten of jullie in een nieuw huis gaan wonen en wie er dan bij jullie komen wonen? Stel dit soort vragen gewoon aan je ouders!

Zorgen voor jezelf houden    

Iedereen heeft ideeën over hoe het zal zijn in het nieuwe stiefgezin of wat er gaat gebeuren. Soms kloppen die ideeën, maar soms ook niet. Het helpt om aan je ouders te vertellen wat je denkt of waar je bang voor bent. Hou het niet voor jezelf! Samen kunnen jullie bespreken hoe het zal zijn en kunnen jullie daar ook afspraken over maken.

Ik wil niet dat wij een stiefgezin gaan vormen, wat nu?
Niet alle kinderen van gescheiden ouders krijgen te maken met stiefgezinnen, maar een deel wel. Als dat gaat gebeuren is dat echt wel even schrikken. Alweer gaan er dingen veranderen en het is begrijpelijk dat je dat niet leuk vindt. Heb je al bedacht wat je er niet leuk aan vindt en waarom je het niet wilt? Het kan helpen om dat voor jezelf te bedenken en dat eens te bespreken met je ouders. Soms is het moeilijk om te bedenken waarom je het niet wilt, ook dat kan je tegen je vader of moeder zeggen. Zij kunnen jou helpen om te bedenken wat er niet leuk aan is. Zo kunnen jullie met elkaar bedenken hoe het voor jou wat beter kan worden.

Houdt mijn stiefmoeder meer van haar eigen kind dan van mij?
Dat is een vraag die heel veel kinderen in een stiefgezin hebben. Daar is niet zomaar een antwoord op te geven. Je kunt het best eens vragen aan je stiefouder als je het wilt weten. Voor ouders zijn hun eigen kinderen heel erg bijzonder, maar jij bent waarschijnlijk ook heel bijzonder voor jouw stiefmoeder. Hoe is het eigenlijk voor jou? Jij hebt ook je eigen moeder en een stiefmoeder. Houd je meer van de één dan van de ander? En wat is er dan anders?

Nu mijn vader een nieuw gezin heeft, heeft hij dan nog wel tijd om mij te zien?
Het is erg wennen als één van je ouders een nieuw gezin krijgt. Jij hoort ook bij dat gezin, ook al woon je er misschien niet (de hele tijd). Vertel eens aan je vader dat je bang bent dat hij nu geen tijd meer voor jou heeft. Hij kan jou geruststellen.

Los Zand
Maarten heeft het moeilijk met de scheiding van zijn ouders en als vader dan ook nog een nieuwe vriendin krijgt… Homme, een andere jongen, komt uit een heel andere wereld. Die werelden komen samen in dit boek.
Gerry Velema, Kampen: Callenbach, 2009 – ISBN 9789026615276

Ik hoor bij jullie allebei
Werkboek voor kinderen van gescheiden ouders. Geschikt voor kinderen vanaf 8 jaar tot 12 jaar.
Kinderen kunnen er hun verhaal over de scheiding in kwijt, over hun gevoelens, hun herinneringen, hoe het was en hoe het nu is, hoe de woonsituatie nu is en hoe het gezin/de gezinnen samengesteld zijn. Kinderen kunnen er zelfstandig of met begeleiding in werken.
Riet Fiddelaers-Jaspers, In de Wolken, Heeze, 2010 - ISBN 978-90-77179-07-9

Ouders in het wild
Fleur is boos. Ze dacht dat ze na de scheiding van haar ouders eindelijk weer een gewoon leven kon leiden. Maar nee! Als ze merkt dat haar vader zich vreemd gedraagt, weet ze zeker dat hij verliefd is. Maar haar vader en een nieuwe vriendin? Dat zal niet gebeuren, mooi niet! Ze wil geen stiefmoeder en ze wil geen stiefkind zijn! Daar zal ze persoonlijk voor zorgen.
Liesbeth Groenhuijsen – Ouders in het wild - ISBN: 9789085605454

Wat?
Het Kameleonprogramma volg je op school. Je komt zes keer bij elkaar met negen of tien kinderen die ook gescheiden ouders hebben. Dat noem je de Kameleongroep. Je gaat er tekenen, knutselen, praten en luisteren. Je doet ook spelletjes en soms ga je naar buiten.
De laatste keer komt ook je vader of moeder erbij of allebei. Met elkaar wordt het programma dan op een leuke manier afgesloten.

Waar?
Op jouw school. In een leeg lokaal of in een andere ruimte in de school.

Wanneer?
Meestal kom je elke week met de Kameleongroep bij elkaar. Soms zitten er twee weken tussen. Bijvoorbeeld als het vakantie is. Het is altijd tijdens schooltijd. Je krijgt nog een brief waarin staat op welke dag het is en hoe laat het begint!

Waarom?
Alle kinderen die hebben meegedaan met een Kameleonprogramma op school, vonden het heel erg leuk. Ze geven het programma het cijfer 8,8, bijna een 9 dus.
Jij gaat het vast ook leuk vinden!

Alle kinderen die hebben meegedaan met een Kameleonprogramma op school, vonden het heel erg leuk. Ze geven het programma het cijfer 8,8, bijna een 9 dus.
Jij gaat het vast ook leuk vinden!

Kinderen die hebben meegedaan voelen zich daarna vrolijker, minder verdrietig en minder boos. 
Het werken op school gaat vaak beter en ze hebben minder ruzie met andere kinderen.
Jij gaat je vast ook beter voelen door het programma!

Toen de eerste Kameleonprogramma's (en Sterprogramma's voor kinderen waarvan iemand uit hun gezin is doodgegaan) op scholen begonnen, heeft het Jeugdjournaal daar een filmpje van gemaakt. Je ziet het hier:

Is er een juf of meester die het Sterprogramma begeleidt?
Er zijn altijd twee mensen die ervoor geleerd hebben om kinderen te begeleiden die zoiets hebben meegemaakt als jij. Deze mensen noemen we coaches. Ze komen speciaal naar jouw school voor het Sterprogramma.

Moet ik in het Sterprogramma alles vertellen over mijn vader en dat hij dood is en zo?
Nee, je mag vertellen wat je wilt vertellen. Wat je niet wil vertellen, vertel je lekker niet! 

Hoe lang duurt de Stergroep?
Je komt zes keer met je groep bij elkaar. Elke keer is dat anderhalf uur.

MOET je meedoen met een Sterprogramma?
Nee het MOET niet. Je hoeft alleen maar mee te doen als je het zelf wil. Soms wil je nog wat meer erover weten voordat je ja of nee zegt. Vraag het dan aan je juf of meester of aan je ouders.

Heb jij ook een vraag over het Sterprogramma? Dan kun je terecht bij Emma.